زنده‌یاد شیرازی پایه‌گذار و پیشرو در مرمت و پژوهش بناهای تاریخی ایران
پایگاه خبری تحلیلی افق و اقتصاد _ نگاه همزمان مرحوم شیرازی به حوزه مرمت و پژوهش باعث شده بود تا او به وضع موجود بسنده نکرده و همواره پایه‌گذار و پیشرو در جریانات این حوزه باشد.
مراسم بزرگداشت زنده‌یاد باقر آیت‌الله زاده شیرازی چهره ماندگار عرصه معماری، حفاظت و مرمت بناهای تاریخی ایران به همت پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی-فرهنگی ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ با حضور پیشکسوتان، اندیشمندان و پژوهشگران این حوزه در محل پژوهشگاه برگزار شد.
مهناز اشرفی رئیس پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی-فرهنگی که در این مراسم سخن می‌گفت، تصریح‌کرد: «نگاه همزمان مرحوم شیرازی به حوزه مرمت و پژوهش باعث شده بود تا او به وضع موجود بسنده نکرده و همواره پایه‌گذار و پیشرو در جریانات این حوزه باشد.»
او در ادامه از انتشار مجله اثر به عنوان نخستین و تنها مجله میراث‌فرهنگی که چاپ آن برخلاف سایر آثار این حوزه تداوم یافت توسط مرحوم شیرازی یاد کرد و گفت: «نگاه این مجله و گردانندگان آن در زمان خود به امر پژوهش و موارد مورد بررسی در آن بسیار ویژه بود.»
اشرفی همچنین نقطه عطف اتفاق‌های نیک در میمند را بازدید مرحوم شیرازی در سال ۱۳۸۲ از این منطقه و پیشنهاد آن برای نخستین بار به عنوان منظر فرهنگی خواند.
رئیس پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی-فرهنگی، زنده‌یاد باقر آیت‌الله زاده شیرازی را معلم اخلاق دانست و گفت: «شخصیت، روش، منش و سلوک رفتاری و اخلاقی مرحوم شیرازی باعث شده بود که وجود او همواره منشاء خیر باشد.»
او با بیان اینکه مرحوم شیرازی پژوهشگر و پژوهشگر پرور بود و از هر ایده نویی استقبال می‌کرد ابراز امیدواری کرد تمام فعالان این حوزه با نیت خیر و الگو قرار دادن منش زنده یاد شیرازی با نگاه عمیق به میراث‌فرهنگی و پژوهش‌های این حوزه گام بردارند.
کاشف اثر تاریخی مرمتگر است
اسکندر مختاری استادیار دانشکده هنر در ادامه این مراسم از دریچه مرمت وارد بحث در مورد شخصیت زنده یاد شیرازی شد و گفت: «زنده‌یاد شیرازی در قله این وجه از شخصیت پیشکسوتان این حوزه قرار گرفته است.»
او با اشاره به اهمیت مصداق یا همان اثر تاریخی در پژوهش تاریخ مطالعات معماری و شهرسازی ایران و اینکه این روزها مغفول واقع شده و به متن اتکا می‌شود تصریح‌کرد: «آن چیزی که نباید فراموش کنیم این است که مصداق به مثابه متن دست اول است که کاشف آن مرمتگر است که از یک فرصت تاریخی که برای او ایجاد شده باید استفاده کند برای بازشناسی و بازخوانی متن و به این گونه ابهامات این حوزه می‌تواند به سمت روشنی رود و این کاری بود که مرحوم شیرازی انجام می‌داد و آن را به دیگران می‌آموخت.»
مختاری افزود: «شخصیت شیرازی پرورده یک فضای فرهنگی بود که در کشور وجود داشت و افرادی همچون ورجاوند ،مصطفوی ،پیرنیا، فروغی،گدار و … قبل از او شروع به کار کرده بودند و شیرازی الگوی خودش را از این افراد انتخاب می‌کرد.»
او با بیان اینکه زنده یاد شیرازی منحصر به فرد نبود بلکه فرزند یک فرهنگ بود که در حال حاضر وجود ندارد خاطرنشان‌کرد: «افرادی مانند مهریار، صراف، میر‌فتاح، حاج سید‌جوادی و… که همراه و همکار او بودند نیز همگی دارای یک منزلت فرهنگی بودند، در این فضا بود که شیرازی توانست کار کند و حرفش طنین داشت.»
مختاری در ادامه به برخی از پژوهش ها، مقالات، تألیفات و … زنده یاد باقر آیت‌الله زاده شیرازی اشاره کرد و به بیان نکاتی در خصوص ویژگی‌های هر یک پرداخت.
تأکید مرحوم شیرازی بر امر پژوهش و مستندسازی
مصیب امیری رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در این مراسم با اشاره به فعالیت‌های گسترده مرحوم شیرازی و مرحوم مهیار در بم گفت: «تمام فعالیت‌های زنده یاد شیرازی با موضوع پژوهش همراه بود همانند تمام بزرگان و گذشتگان حوزه مرمت و حفاظت که به امر پژوهش دقت داشتند و در کنار کار از تمام مراحل مرمتی مستندات لازم را تهیه می‌کردند.»
او با اشاره به تأکید مرحوم شیرازی بر امر پژوهش و مستندسازی افزود:«چرا که او معتقد بود در امر مرمت، بخشی از تاریخ گذشته را بازسازی می‌کنیم و لزوم این وجود دارد که بخش‌های اصیل حفاظت شوند.»
امیری با اشاره به اهمیتی که مرحوم شیرازی به موضوع نظافت و پاک‌سازی کارگاه‌های مرمت می‌داد گفت: «او همواره اعتقاد داشت که کار در حوزه مرمت آثار تاریخی بسیار متفاوت با کار در یک بنای جدید و ساختمان‌سازی است و همواره این را مورد تأکید قرار می‌داد که نیم ساعت قبل از پایان کار، کارگاه آموزشی را پاک‌سازی کنیم به نحوی که انگار خانه را برای مهمان آماده می‌کنیم.»
اهمیت به شواهد تاریخ معماری
ذات‌الله نیکزاد عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در ادامه این نشست گفت: «نکته برجسته شخصیت پژوهشی زنده یاد شیرازی دریچه‌ای است که او از راه مرمت به پژوهش و تاریخ معماری گشوده است.»
او با بیان اینکه نخستین گزارش معماری (ایرانی) با شرح فرآیند آغاز و پایان در سال ۱۳۴۶ در خصوص مرمت بناهای تاریخی اصفهان توسط مرحوم شیرازی به رشته تحریر درآمد تصریح‌کرد: «ویژگی پژوهش‌های صورت گرفته توسط زنده یاد شیرازی و افرادی که به روش او کار می‌کردند اهمیت به شواهد تاریخ معماری است.»
نیکزاد با اشاره به منش و سلوک اخلاقی ویژه مرحوم شیرازی در امر پژوهش گفت: «اخلاق مرمت تمام قد در مقابل وجود زنده یاد شیرازی تجلی یافته بود.»
شیرازی در مرمت، معماری و طراحی صاحب سبک بود
همچنین مرتضی فرشته‌نژاد با اشاره به برخی از پژوهش‌ها، تألیفات و ترجمه‌های صورت گرفته توسط زنده یاد باقر آیت‌الله زاده شیرازی تصریح‌کرد: «مرحوم شیرازی در مرمت، معماری و طراحی صاحب سبک بود.»
او با اشاره به فعالیت‌های مرحوم شیرازی در اصفهان گفت: «در هرجای اصفهان که بنگریم و پای صحبت هرکه بشینیم سخن از بازسازی، مرمت، سامان‌دهی و … است که توسط او در جای جای این شهر انجام شده است.»
فرشته‌نژاد در پایان به بازماندگان و فعالان این حوزه توصیه کرد کاری کنید که مانند زنده یاد شیرازی جایی در دل مردم برای خود باز کنید.
زنده یاد شیرازی نیازی به بزرگداشت ندارد
مهرداد قیومی بیدهندی نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه زنده یاد شیرازی نیازی به بزرگداشت ندارد و در واقع این ما هستیم که به گرامیداشت یاد او نیازمندیم، گفت:«رسم برگزاری بزرگداشت بسیار خوب است ولی نکته منفی آن این است که برگزار کننده را از حفظ و نگهداشتن تاریخ معماری و حفظ میراث‌فرهنگی فارغ کند.»
او در ادامه به وجود برخی از ویژگی‌ها نظیر تفکر، صاحب دیدگاه بودن، نگاه به معماری از منظر انسانی، نگاه ناقدانه به گذشته، نظریه‌پردازی، مسیر و محصول پژوهش، در پژوهش‌های زنده یاد باقر آیت‌الله زاده شیرازی اشاره و به تشریح هر یک در آثار او پرداخت.
قیومی بیدهندی در پایان با اشاره به اینکه نسبت به پژوهش‌های گسترده و زیادی که توسط زنده یاد شیرازی صورت گرفته است محصول نوشتاری کمی از او در دسترس است گفت: «باید برای گردآوری و چاپ این آثار اقدامی صورت گیرد که من در این خصوص اعلام آمادگی می‌کنم.»
نگاه دیندارانه و عشق به وطن را دو بال پرواز پدر
فرزاد شیرازی فرزند زنده یاد مرحوم شیرازی نیز در این مراسم گفت: «شخصیت پدر عزیز ما دارای ابعاد مختلفی بود، او به دلیل مشغله کاری کمتر در فضای خانه حضور داشت اما تمام چارچوب‌ها را برای ما در نظر گرفته بود و در عین حال به ما آزادی عمل می‌داد تا بتوانیم خود تصمیم بگیریم.»
او گفت: «از مسائلی که پدر مهارت خاصی در آن داشت همراه کردن دینداری مخلصانه به همراه تخصص و عشق به وطن بود بنحوی که او در کنار اینکه فردی بود متخصص به امر مرمت و در ارتباط با اصول شهرسازی و معماری و شناخته شده عام و خاص، ایمان قوی و عمیقی به پروردگار داشت.»
فرزند زنده یاد مرحوم شیرازی، نگاه دیندارانه و عشق به وطن را دو بال پرواز پدر مرحوم‌اش خواند که بی شک هر کدام بدون دیگری نمی‌تواند موفقیت جامعه را در نتیجه داشته باشد.
فرزاد شیرازی با اشاره به بعد پژوهشی شخصیت زنده یاد شیرازی افزود: «در امر پژوهش پدر از صفر تا صد مطالب را با عمق و دقت نظر بررسی می‌کرد و آن را با دلسوزی به شاگردان خود می‌آموخت.
