تبعیض بی برقی

اکرم رضائی نژاد

پایگاه خبری افق و اقتصاد – مردم از سه – چهار سال گذشته با مشکل خاموشی‌های گسترده (قطع برق) در تابستان مواجه شده‌اند به طوری که این موضوع باعث افزایش نارضایتی عمومی شده است.

قطعی برق امسال نیز مانند بهار و تابستان سال ۱۴۰۰ به اوج خود رسیده است و مردم در روز چند ساعت برق ندارند با این تفاوت که در سال ۱۴۰۰ جدول خاموشی منتشر می‌شد که مردم با قطع ناگهانی برق غافلگیر نمی‌شدند.

نکته جالب توجه دیگر این که انگار انتقال برق برای مردم به ویژه مردم تهران با تغییر دولت متفاوت است زیرا قطعی های مکرر و روزانه در مناطق مختلف شهر تهران درست بعد ازمراسم تحلیف رئیس جمهور رخ داده است.

پیامک هشدار قطع برق برای مشترکان کم مصرف

قطعی های گسترده ای در کشور اعمال می شود به طوری که حتی در برخی از مناطق در روز دو بار برق قطع می شود و ساعتها در طول روز برق ندارند. این در حالی است که به دلیل عدم اعلام جدول قطعی برق برخی نقاط تهران روزانه با چندین ساعت قعی برق مواجهند در حالی برخی نقاط که احتمالا مراکز حساس و یا مسئولان در آنجا زندگی می کنند یاقطعی برق ندارند و یا قطعی های برق آن یکبار و آنها کمتر ازدو ساعت است.

در ماه های گذشته مشترکان می‌توانستند طی تماس با اداره برق، مشکل را مطرح کنند که اکنون نیز این امکان از دسترس خارج شده است. تلفن اداره برق مناطق به صورت گویا در تماس مشترکان عنوان می کند که” از مشکل پیش آمده مطلع هستیم اگر طی ۲ ساعت آینده برق وصل نشد با خرابی‌ها تماس بگیرید” و اینگونه از پاسخگویی به مشترکان شانه خالی می‎کنند.

مشاهدات میدانی خبرنگار عصر اقتصاد نیزحاکی است در شرایطی که برخی از مردم درست در ساعات اوج مصرف، ساعتها برق ندارند و برخی در طول روز در منزل حضور ندارند که برقی مصرف کنند و یا برخی حتی به حدی در مصرف برق صرفه‌جویی کرده‌اند که از وزارت نیرو مبلغی را طلبکارند، پیامک هشدار قطع برق برایشان ارسال می‌شود که دارای شماره قبض است.

اینترنت ضعیف همراه با بی برقی

گاها قطعی‌های پراکنده برق که در کشور رخ داده، به خاموشی سایت‌های مخابراتی انجامیده و ارتباط از طریق اینترنت ثابت و تلفن‌همراه را نیز مختل کرده است.

دورکاری، آموزش مجازی، ‌امتحانات پایان ترم، حمل و نقل اینترنتی، و خرید اینترنتی پس از شیوع کرونا به سبک زندگی مردم تمام جهان از جمله ایران تبدیل شد. وزارت ارتباطات و دیگر نهادهای مسئول سعی کردند با مهیا کردن زیرساخت‌های ارتباطی، استفاده از بستر فضای مجازی مختل نشود، اما اکنون با چند روز قطعی برق، مشکلات بسیاری برای شهروندان به وجود آمده است.

قطعی های مکرر و تبلیغات و تهدیدات کور!

قطعی مکرر برق در اکثر استان های کشور به ویژه طی چند روز گذشته آن هم بدون اعلان جدول خاموشی ها از سوی توانیر، این بار داد همه را درآورد تا جایی که در برخی شهرها مردم به نشانه اعتراض مقابل ادارات برق تجمع کردند. تلفن های مختلف خودرا با شرکت توانیر منطقه در فضای مجازی منتشر کرده اند و در مقابل تنها راهکار توانیر هشدارهای کور و پیامک های بی هدف به شهروندان در کاهش مصرف برق بوده است.

نکته و تکه کلام اکثر راهکارهای دولتی برای جلوگیزی ازقطعی های برق نیز تهدید به جریمه و قطعی برق و کم کردن سرعت کولر آبی است در حالی که در کلان شهر تهران بسیاری از ادارات و مجتمع ها اساسا با کولر آبی سرکار ندارند.

این در حالی است که “چندی پیش علی‌اکبر محرابیان” وزیر نیرو با بیان اینکه بنای وزارت نیرو بر این است که در هیچ‌ یک از بخش‌های خانگی، تجاری و غیره خاموشی اعمال نشود، گفت: برای هر یک از بخش‌های مختلف، برنامه مدیریت مصرف تدوین شده و اگر این برنامه مدیریت برق به‌خوبی اجرا شود، کار به خاموشی نمی‌رسد!

محرابیان با اشاره به خاموشی‌های مکرر پیش از این، گفت: در سال‌های گذشته چندین بار در روز به میزان دو ساعت برق قطع می‌شد، درحالی‌که در شرایط امروز جامعه همه وسایل عمدتاً وابسته به برق هستند.

وزیر نیرو یکی از افتخارات صنعت برق را گستردگی شبکه این بخش خوانده و گفته بود: شبکه بزرگ برق دائماً در حال تهدید است، برای مثال پدیده‌های طبیعی یا مشکلات فنی می‌تواند زمینه قطعی محدود را فراهم کند، اما در حال حاضر باوجود مصرف ۶۲ هزار مگاواتی، از شبکه برق پایدار برخوردار هستیم.

رفع ناترازی نیازمند ۲۵ میلیارد دلار ضرر بی برق ۵ میلیارد دلارسالانه!

این در حالیست که مهدی مسائلی، دبیر سندیکای صنعت برق می‌گوید: ما باید طی ۴ سال آینده ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار در صنعت برق هزینه کنیم تا ۱۳۰ هزار مگاوات ظرفیت منصوبه نیروگاه داشته و ناترازی امروز را پشت سر بگذاریم، بعبارت دیگر باید به ۹۲ هزار مگاوات نیروگاه کنونی ۴۰ هزار مگاوات اضافه شود.

همچنین مهرداد لاهوتی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، درباره خسارتی که قطع برق به صنایع مهمی، چون فولاد و پتروشیمی و دیگر صنایع کشور وارد می‌کند، گفته که چالش ناترازی برق مشکل جدی صنعت برق کشور است که با شروع موج گرما خود را نشان می‌دهد.

وی خسارت قطعی برق به صنایع را ۵ میلیارد دلار اعلام و اظهار کرده که قطع برق، صنعت کشور را زمین‌گیر کرده است بر همین اساس آسیب‌های ناشی از خاموشی‌های مکرر برق برای صنایع، تبدیل به یکی از موضوعات اساسی صاحبان واحد‌های صنعتی شده است.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با تاکید بر اینکه خسارات قطعی برق به تولید قابل جبران نیست، توضیح داده که باید کشور به سمت افزایش ظرفیت تولید نیروگاه‌ها پیش برود.لاهوتی اضافه شدن ۳۰ هزار مگاوات برق به رقم موجود را ضروری دانسته و گفته که در حال حاضر ظرفیت تولیدی برق نیروگاه‌ها ۹۳ هزار مگاوات است که این رقم باید به ۱۳۰ هزار مگاوات می‌رسید.

کم‌کاری دولت دوازدهم عامل اصلی ناترازی

دراین خصوص نیز بار دیگر مسئولان دولت سیزدهم، در آخرین روز‌های فعالیت، نارسایی‌های موجود را متوجه عملکرد دولت پیشین می‌دانند و دولت قبل را به کم‌کاری متهم کرده و عامل اصلی ناترازی را کاهش میزان توسعه ظرفیت تولید برق در دولت‌های یازدهم و دوازدهم عنوان می‌کنند. وزیر نیرو دولت سیزدهم مدعی شده تولید برق در دولت قبل فقط ۲۳ درصد رشد داشته و دولت سیزدهم کشور را با ۱۵ هزار مگاوات ناترازی برق تحویل گرفت.

اگر چه وزیر ساکن در هتل اسپیناسپلاس دولت روحانیکه خانواده اشدرخارج به سر میبرند عامل مهمی در توجیه کردن عدم سرمایه گذاری مناسب برای رفع ناترازی برق است اما با این حال نافی اصلاح بازار انرژیالکتریکی در سه سال اخیر نیست. شاید بی جهت نیست که در این باره سایت حسن روحانی در گزارشی نوشت: در دولت‌های یازدهم و دوازدهم ۲۰۰۱۷ مگاوات به ظرفیت تولید برق افزوده شد؛ سهم دولت یازدهم ۷۹۲۶ مگاوات و دولت دوازدهم ۱۲۰۹۱ مگاوات بود؛ به طور متوسط سالانه ۲۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید اضافه شده است.

در دولت تدبیر و امید ۸۶ واحد نیروگاه حرارتی بزرگ با بیش از ۷ میلیارد یورو سرمایه‌گذاری به بهره‌برداری رسید. عملیات اجرایی ۴۵۷۵ مگاوات نیروگاه حرارتی در دولت دهم آغاز و در دولت یازدهم به اتمام رسید. در دولت دوازدهم علاوه بر طرح‌های به بهره‌برداری رسیده، کار ساخت ۴۳ نیروگاه حرارتی بزرگ دیگر به ظرفیت ۱۶۳۰۹ مگاوات شروع و در حال احداث بود (۳.۶ برابر) که قرار بود در دولت سیزدهم وارد مدار شود. امروز دولت سیزدهم مدعی افزایش ۹۳۶۴ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور است.

البته دولت دوازدهم به موازات آن اقدامات لازم برای تأمین مالی ۱۷۹۲۵ مگاوات طرح جدید نیروگاهی را آغاز کرد که به دلیل مشکلات ناشی از جنگ اقتصادی و عدم تأمین منابع مالی خارجی متوقف شد. در عین حال مجموع این طرح‌های بهره‌برداری شده، در حال احداث و طرح‌های متوقف‌شده ۵۴۲۵۱ مگاوات نیروگاه و طرح نیروگاهی بود که دو برابر ظرفیت مصرح در قانون برنامه ششم توسعه (۲۵ هزار مگاوات) بود.

میراث برقی برای دولت سیزدهم

طبق گزارش آماری انرژی جهان، تولید برق ایران در سال ۲۰۲۳ به ۳۸۲٫۹ تراوات ساعت رسیده که رشد ۱۳.۵ درصدی را در دولت سیزدهم نشان می‌دهد. اکثر طرح‌های افتتاح‌شده در این دولت نیز در دولت دوازدهم احداث شده و با پیشرفت بالا تحویل داده شد. بلافاصله پس از اتمام دولت دوازدهم، دو نیروگاه حرارتی هنگام (۳۰۷ مگاوات) و ایران ال جی (۱۶۲ مگاوات) راه‌اندازی شد.

نیروگاه حرارتی چابهار (۱۶۰ مگاواتی) که ۱۴۰۰/۱۲/۲۱ به بهره‌برداری رسید، با ۹۴ درصد پیشرفت تحویل دولت سیزدهم شده بود. نیروگاه ارومیه با ظرفیت ۳۲۰ مگاوات و ۹۱ درصد پیشرفت تحویل دولت سیزدهم شد، اما ۱۶۰ مگاوات آن در ۱۴۰۱/۱۲/۰۲ افتتاح شد. طرح‌های سیکل ترکیبی دالاهو (۲۸۷ مگاوات ظرفیت با ۸۶ درصد پیشرفت)، سبلان (۳۲۰ مگاوات با ۸۷ درصد پیشرفت)، آریان زنجان (۵۴۶ مگاوات با ۷۴ درصد پیشرفت)، سیکل ترکیبی خرم‌آباد (۱۶۰ مگاوات با ۸۰ درصد پیشرفت) از جمله طرح‌های در حال اجرا بود که با میزان پیشرفت بالا تحویل دولت سیزدهم شد.

قرارداد احداث نیروگاه سیکل ترکیبی ۹۱۳ مگاواتی لامرد که عملیات اجرایی آن در ۱۴۰۰/۱۰/۲۳ آغاز شد، جزو همان طرح‌های نیروگاهی با فاینانس مالی خارجی بود که در دولت دوازدهم قرارداد‌های تجاری آن‌ها امضا و کلیه مجوز‌های داخلی آن اخذ شده بود. مجموع این طرح‌ها ۳۴۳۰ مگاوات برق به ظرفیت کشوری اضافه می‌کند.

میراث برقی دولت دوازدهم برای دولت سیزدهم در مجموع ۱۶ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی جدید بود؛ درحالی که از دولت دهم کمتر از ۵ هزار مگاوات به دولت یازدهم منتقل شده بود.

با توجه به اظهارات وزیر نیرو دولت سیزدهم و گزارش سایت حسن روحانی همواره مقصر اصلی در مشکل بی برقی و قطعی برق دولت قبلی بوده است.

اعلام جدول خاموشی‌های اضطراری

این همه در شرایطی بود که دولت دوازدهم در ماه‌های پایانی مسئولیت خود با مشکلات فراوانی برای تأمین برق مورد نیاز مواجه و ناچار به اعلام جدول خاموشی‌های اضطراری شد. مخالفان دولت تدبیر و امید این را به کاهش میزان توسعه ظرفیت تولید برق ربط می‌دهند، اما واقعیت این نبود: مصرف برق در خردادماه ۱۴۰۰ یکباره ۱۹ درصد افزایش پیدا کرد.

رضا اردکانیان، وزیر نیرو دولت دوازدهم خاموشی‌ها را ناشی از خشکسالی و مصارف غیرمتعارف عنوان کرد. در بازه زمانی ۱۴۰۰-۱۳۹۷ کاهش ۳۵۰۰ مگاواتی نیروگاه‌های برق‌آبی به علت کمبود آب سد‌ها در کشور تجربه شد. در سال ۱۳۹۹ یک میلیون مشترک جدید برق اضافه شد که به افزایش مصرف صنایع جدید انجامید و وزارت نیرو با برنامه‌ریزی‌هایی نظیر احداث نیروگاه‌های جدید، ارتقای ظرفیت واحد‌های موجود و اعمال برنامه‌های مدیریت مصرف، نیاز متعارف کشور را پوشش داد.

در سال ۱۴۰۰ گرمای زودرس باعث استفاده زودهنگام از وسایل سرمایشی شد و این رکورد مصرف را در ماه‌های اردیبهشت و خرداد ۱۴۰۰ شکست؛ ۲۹ اردیبهشت ۵۳۸۰۰ مگاوات (معادل نقطه اوج مصرف در ۲۴ خرداد ۹۹، اول تیرماه ۹۸ و ۹ تیرماه ۹۷) و ۸ خرداد ۵۵۶۴۶ مگاوات. البته افزایش میزان مصرف و فشار به شبکه تأمین برق یک عامل دیگر هم داشت: فعالیت دستگاه‌های استخراج رمزارز. وزارتخانه‌های صمت و نیرو برآورد مصرف ۳۲۱ مگاوات داشتند، اما برآورد‌های انجام شده داخلی و خارجی نشان می‌داد ۱۰ درصد از انرژی مصرفی برای تولید رمزارز‌ها متعلق به ایران بود.

گرچه دولت تدبیر و امید با خاموشی‌های مقطعی به پایان رسید، اما چراغی که برای احداث واحد‌های نیروگاهی جدید روشن کرد، نوید این را می‌داد که دولت سیزدهم بتواند با تکمیل پروژه‌ها و رفع موانع قرارداد‌های موجود، از قطعی‌های مکرر نجات یابد، ولی از مجموع ۵۴۲۵۱ مگاوات طرح در حال احداث و متوقف‌شده، فقط موفق به افزایش ۹۳۶۴ مگاوات جدید شد.

مشکل صنعت برق مربوط به بخش های تولید، توزیع و مصرف آن می شود

از سوی دیگر بنا بر نظر کارشناسان، زنجیره صنعت برق کشور شامل سه بخش تولید، انتقال و توزیع است که مشکل فعلی صنعت برق مربوط به بخش های تولید و توزیع یا مصرف آن می شود.

دلایلی چون خشکسالی و خارج شدن نیروگاه های برق آبی کشور از مدار، کهنگی تجهیزات و مشکلات سرویس و اورهال نیروگاه ها در بخش تولید، فرسودگی شبکه ها و نیز عدم مدیریت مصرف درست در بخش توزیع از علل و عواملی است که در بیان مشکلات قطعی مکرر برق مطرح می شود.