صادرات و ناترازی گاز در سایه نیازهای داخلی
محمود رحمانی
پایگاه خبری افق و اقتصاد – در حالی که ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان شناخته می‌شود، اما در حال حاضر با چالش‌های جدی در زمینه ناترازی گاز روبروست. به تازگی گزارش‌هایی از افت فشار گاز در شهرهای مختلف کشور، به ویژه در فصل سرد زمستان، نگرانی‌های زیادی را در میان کارشناسان و مردم ایجاد کرده است.
به گزارش پایگاه خبری افق و اقتصاد، ایران با دارا بودن حدود ۳۳ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی، حدود ۱۸ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد. این کشور به عنوان دومین دارنده بزرگ ذخایر گاز طبیعی پس از روسیه شناخته می‌شود. با این وجود، در سال‌های اخیر، عدم توازن میان تولید و مصرف گاز باعث به وجود آمدن ناترازی در شبکه توزیع شده است.
سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، دوران رشد قابل توجهی برای صنعت گاز ایران محسوب می‌شد. در این دوره، پروژه‌های بزرگ گازی مانند پارس جنوبی به بهره‌برداری رسیدند که علاوه بر افزایش تولید، چشم‌انداز صادرات را نیز روشن کردند. اما از سال ۲۰۲۱ به بعد، تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی بر روی صنعت گاز کشور، رشد تولید را مختل کرده و ناترازی ایجاد شده را تشدید کرده است.
ناترازی گاز به معنای عدم توانایی در تأمین نیازهای داخلی به میزان کافی با توجه به ظرفیت تولید است. در ایران، این ناترازی ناشی از چندین عامل اساسی است:
۱افزایش مصرف داخلی: در فصل‌های سرد سال، مصرف گاز در بخش خانگی به شدت افزایش می‌یابد، که این امر فشار زیادی بر سیستم توزیع گاز وارد می‌کند.
عوامل زیست محیطی: تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی نیز بر تقاضای گاز تأثیرگذار است. به عنوان مثال، در سال‌های اخیر، سرمای شدید و بارش‌های ناگهانی در زمستان باعث افزایش غیرمنتظره مصرف گاز شده است.
عدم توسعه زیرساخت‌ها: به رغم وجود منابع غنی، توسعه زیرساخت‌های لازم برای استخراج و انتقال گاز معمولاً در سایه مسائل بودجه‌ای و مدیریتی با تأخیر مواجه شده است.
تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی به ویژه پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، بر روی توانایی ایران برای افزایش تولید گاز و توسعه میادین جدید تأثیر منفی گذاشته است.
افت فشار گاز در شهرهای مختلف
مشکلات موجود در شبکه توزیع گاز منجر به افت فشار در برخی از شهرها و مناطق کشور شده است. گزارش‌های رسیده نشان می‌دهند که در استان‌های شمالی، مرکز و حتی مناطق جنوبی، افت فشار گاز منجر به اختلال در تأمین انرژی خانگی و صنعتی شده است. این افت فشار علاوه بر اینکه زندگی روزمره مردم را تحت تأثیر قرار داده است، چالش‌های جدی برای صنایع بزرگ کشور، به ویژه صنایع تولیدی و پالایشگاهی ایجاد کرده است.
در این زمینه، مسئولان وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران بر لزوم مدیریت بهتر منابع و افزایش تولید تأکید دارند؛ اما معضلات ساختاری و اقتصادی موجود، به نظر می‌رسد که کار را دشوار کرده است.
در این شرایط، تصمیم برای ادامه صادرات گاز به کشورهای همسایه، چالش‌های تازه‌ای به وجود آورده است. عراق و ترکیه عمده‌ترین مقاصد صادرات گاز ایران هستند. نگرانی اصلی کارشناسان این است که در صورت ادامه صادرات، ممکن است نیازهای داخلی تأمین نشود و مردم با مشکلات جدی‌تری در زمینه تأمین انرژی روبرو شوند.
در این میان چالش صادرات گاز ایران در سایه ناترازی و افت فشار، نشان‌دهنده ضعف‌های جدی در ساختارهای زیرساخت‌های انرژی کشور است. با برطرف کردن این مشکلات، ایران می‌تواند به عنوان یک بازیگر اصلی در بازار جهانی گاز به ایفای نقش بپردازد، اما تا زمانی که نیازهای داخلی به خوبی تأمین نشود، ادامه صادرات بدون توجه به این مشکلات می‌تواند به بحران‌های جدی منجر شود.
رویکردی جامع و متعادل در مدیریت منابع انرژی به ویژه در شرایط کنونی، تنها راهکار برای مواجهه با این چالش‌ها به شمار می‌آید. مسئولان باید بر اساس شرایط واقعی، برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهند تا از هرگونه بحران انرژی در آینده جلوگیری شود و بتوانند ضمن تأمین نیازهای داخلی، به فرصتی برای موفقیت‌های صادراتی دست یابند.
