مزاح با شاخص ها!

اکرم رضائی نژاد

پایگاه خبری افق و اقتصاد – جدیدترین آمار تورم هر چند حاکی از کاهش بیش از ۲۴واحد درصدی تورم نسبت به ابتدای سال ۱۴۰۲ است، اما بررسی قیمت کالاهای اساسی، باور این خبر را سخت می‌کند و به نظر می رسد که  رئیس جمهور بعدی باید نسبت به آزار و اذیت داده ها و کارنامه سازی و دستاورد سازی و در برخی مواقع مزاح با شاخص های آماری  حساس باشد تا به گفته کارشناسان  آمارها و شاخص ها بتواند چراغ راه درست تصمیم سازی باشد نه مسیر فرود به ته دره !

بر اساس گزارش مرکز آمار تورم نقطه به نقطه مصرف کننده از ۵۵.۵ درصد در فروردین ۱۴۰۲ به عدد ۳۰.۹ در فروردین ۱۴۰۳ رسیده که حاکی از کاهش ۲۴.۶ درصدی است.

در اردیبهشت امسال متوسط افزایش قیمت مواد غذایی نسبت به اردیبهشت سال گذشته (تورم نقطه به نقطه) به ۲۲.۷ درصد رسید که تقریبا در چهار سال اخیر کمترین رقم است.

ثبت کمترین تورم مواد غذایی ۴ سال اخیر

همچنین بر اساس گزارش دیگری از این مرکز، در اردیبهشت امسال متوسط افزایش قیمت مواد غذایی نسبت به اردیبهشت سال گذشته (تورم نقطه به نقطه) به ۲۲.۷ درصد رسید که تقریبا در چهار سال اخیر کمترین رقم است.

این موفقیت به دلیل افزایش تولید و مدیریت عرضه بوده است، به عنوان مثال نه تنها نیاز بازار در گروه پروتئین مرغ و تخم مرغ کاملا تامین شده است که جمهوری اسلامی ایران اکنون روزانه بیش از یک‌هزار تن از این محصول را صادر می‌کند.

اما باید توجه داشت که حتی همین ۲۴ درصد کاهش نرخ تورم هم به معنای ارزانی نیست!

برپایه این گزارش، سال گذشته تولید گندم نیز به رقم ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسید که بیش از چهار میلیون تن بیشتر از سال ۱۴۰۱ بود و این افزایش تولید در سال جاری نیز محقق خواهد شد.

همچنین در سال گذشته بیش از یک میلیارد دلار محصولات کشاورزی صادر شد و با کاهش یک میلیارد دلاری واردات، تراز تجاری این بخش بیش از ۲ میلیارد دلار بهبود یافته که به طور قطع باعث رشد اقتصادی بخش کشاورزی در سطح ملی شده است.

برپایه ارزیابی ها، توزیع موثر و مفید نهاده‌ها، ترویج و آموزش بهره برداران، برنامه‌ریزی قابل رصد و پیگیری در حوزه کشاورزی حاکم و سبب کاهش تورم در بخش تولید مواد غذایی شده است.

آمارهای تورم شوخی با شاخص‌ها

این آمار ابهاماتی را ایجاد کرده است به گونه ای که دکتر حمیدرضا قاسمی، پژوهشگر اقتصادی، آمارهای گزارش شده درباره کاهش تورم را شوخی کردن با شاخص ها دانست و گفت: این شاخص ها شکنجه کردن آمارها و رسیدن به عددی است که جنبه مزاح و خدای ناکرده مسخره  را بیشتر پدید می‌آورد زمانیکه در زندگی مردم خلاف این امر را مشاهده می‌کنیم. هم در زندگی مردم و هم در سرمایه گذاری ها در بازارهای مختلف و هم در بعد فقیرتر شدن جامعه متوسط آمارهایی که گزارش می‌شود، چیزی نیست که حس می‌کنیم.

آمار؛ علمی‌ترین روش برای دروغ گفتن

همچنین دکتر غلامرضا علیزاده محقق و مدرس دانشگاه و اقتصاددان نیز درباره آمارهای ارائه شده درباره کاهش تورم اظهار کرد: به نظر می‌رسد آمارهایی که گزارش می‌شوند، مصنوعی هستند. واقعیت‌هایی که مردم در زندگی عادی خود می‌بینند با آمارهایی که ارائه می‌شود، متفاوت است.

معمولا تورم را از حدود ۴۰۰ قلم کالا محاسبه می‌کنند، ممکن است در این کالاها، اقلامی که خیلی اثرگذار است را با کالای دیگری جابجا کنند که این موضوع بر میزان تورم تاثیرگذار است.

این اقتصاددان موضوع اجاره مسکن را مثال زد و گفت: اکنون اجاره مسکن در کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ، هیچ نوع خوانایی با درآمدها ندارد. وقتی متوسط هر متر مسکن در تهران به حدود ۸۱ میلیون تومان رسیده، بویژه برای نسل جوان که اگر بنا باشد تشکیل خانواده دهند، از لحاظ اقتصادی با مشکل روبرو خواهند شد.

تناسب درآمد و هزینه ها

در کشورهای دیگر استانداردی بین درآمدها و هزینه‌ها وجود دارد. مثلا با ۱۰ درصد درآمد یک نفر بایستی بتواند پوشاک خانواده را تامین کند، با ۲۰ تا۲۵ درصد درآمد خورد و خوراک خانواده را تامین کند و در عین حال با ۳۰ تا۳۵ درصد درآمد اجاره مسکن را پوشش دهد، ۳۰ تا ۳۵ درصد درآمد باقی مانده را نیز صرف سفر و گذران اوقات فراغت و … کند و بتواند به امورات معنوی و سرگرمی‌ها و تفریحات خود برسد. اما این معیارها در جامعه ما کاملا بهم ریخته شده است، علت آن هم این است که در اقتصاد کشور ما ثبات و استراتژی و سیاستگذاری نداریم. این همه برنامه‌های پنج ساله و هفت ساله طراحی می‌کنیم ولی عملا چون از واقعیت‌ها فاصله گرفته‌ایم، این برنامه‌ها عملیاتی نمی‌شوند.

وی تاکید کرد: این برنامه‌ها بیشتر آرزوها و آمال‌های ماست که در هر برنامه‌ای نوشته می‌شود و عینا به برنامه بعد منتقل می‌شود. لذا بایستی با واقعیت‌های موجود، برنامه‌ها را تنظیم کنیم. همچنین آمارهایی که ارائه می‌کنیم باید واقعی باشد.

علیزاده افزود: شما می‌بینید که دو سازمان و نهاد بزرگ ارائه‌دهنده آمار چقدر با هم متناقض هستند، مرکز آمار یک میزان تورمی را اعلام می‌کند و بانک مرکزی یک میزان تورم دیگر، همچنان هم بین این دو نهاد دعوا بر سر مرجعیت ارائه آمار است.

برخی اوقات حرف‌هایی که زده می‌شود غیرواقعی و غیرمسئولانه است. یکی از مدیران با وجود اینکه سیل ماشین‌های مردم را می‌برد، می‌گوید چیزی نیست آبگرفتگی است، این موضوع خیلی بد است چرا که در شرایطی هستیم که از طریق ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی و خبری چرخش اطلاعات خیلی سریع انجام می‌شود.

بنابراین، این نوع برخوردها باعث می‌شود مردم اطمینانی به بیانات و آمارها نداشته باشند. از سوی دیگر معمولا ما آمارها را آنگونه که مایلیم ضریب می‌زنیم یا کم و زیاد می‌کنیم که بتوانیم آن را تغییر دهیم.

مدرس دانشگاه اظهار کرد: می‌گویند ” آمار علمی‌ترین روش‌هایی است که می‌توان با آن دروغ گفت”، گاهی آمار نقطه به نقطه ارائه می‌شود گاهی ماهانه در نظر گرفته می‌شود گاهی نیم‌سال را با نیم‌سال قبل می‌گیرند، هر کدام که به نفع باشد به همان صورت آمار می‌گیریم.

گاهی نیز می‌توانید برخی اقلامی که خیلی در زندگی تاثیر ندارند برجسته‌تر کنید و از آنها آمار بگیرید. طبیعتا بازی با آمار بسیار اغواکننده است و می‌تواند ما را از واقعیت‌ها دور کند. کارشناس آمارگیرنده عواملی را در نظر می‌گیرد که عملکرد سازمان را خوب نشان دهد. به این ترتیب بیشتر به جای اینکه تجزیه و تحلیل آماری انجام دهیم آمارسازی می‌کنیم و این موضوع باعث شده که سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های ما براساس الگوریتم‌های غیرواقعی شکل بگیرد.

وی کاهش تورم را اینگونه بیان کرد: کاهش تورم به معنای ارزان شدن کالاها و کمتر شدن قیمت آن‌ها نیست، بلکه به معنای کاهش سرعت رشد قیمت‌هاست.  به عنوان مثال، زمانی که گفته می‌شود تورم از ۱۵ درصد به ۱۰ درصد رسیده است به این معناست که آهنگ رشد قیمت‌ها از ۱۵ درصد به ۱۰ درصد رسیده است.

کاهش قیمت ها نسبت به اواخر سال گذشته

در عین حال برخی از سوپرمارکت داران که فروشنده کالاهای اساسی هستند، کاهش تورم و قیمت کالاها را مربوط به اواخر سال گذشته نسبت به سال جدید می دانند و می‌گویند قیمت ها در دو ماه ذکر شده، روند افزایشی داشته است.

 قدسی، سوپرمارکت دار، در این باره گفت: از فروردین ۱۴۰۳ قیمت کالاهای اساسی نسبت به اواخر سال گذشته کاهش داشته است، اما نه نسبت به دو ماه ابتدایی سال گذشته، بعضی شرکتها و کارخانه کاهش بیشتر و برخی کمتر داشتند.

شفیعی نیز سوپر مارکت دار دیگری، اظهار کرد:  حدودا در دو ماه اخیر قیمت کالاهای اساسی نسبت به سال گذشته کاهش داشته ولی نسبت به ماه های فروردین و اردیبهشت سال ۱۴۰۲ خیر کاهش نداشته بلکه در برخی کالاها مانند روغن، رب، گوشت و حبوبات افزایش داشته است .

اکبر زاده، نیز گفت: قیمت کالاهای اساسی نسبت به سال گذشته در یکماه اخیر کاهش خیلی کمی داشته است ولی نسبت به ماه های فروردین و اردیبهشت سال ۱۴۰۲ نه تنها کاهش نداشته بلکه افزایش هم داشته است البته برخی کالاها کمتر و برخی بیشتر افزایش داشته است.

در زیر جداولی از قیمت‌ کالاهای اساسی در اردیبهشت سال گذشته و اردیبهشت امسال را آورده‌ایم که با مقایسه آنها به نظر می‌رسد آمارهای ارائه شده درباره کاهش تورم حداقل درباره اردیبهشت ماه چندان درست نیست.

هفته نخست اردیبهشت ۱۴۰۲/ قیمت کالاهای اساسی

هفته نخست اردیبهشت ۱۴۰۳/ قیمت کالاهای اساسی

هفته سوم اردیبهشت ۱۴۰۲ / قیمت کالاهای اساسی

۱۷ تا ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۳/ قیمت کالاهای اساسی