۵۰ میلیون دور زننده قانون!

اکرم رضائی نژاد

پایگاه خبری افق و اقتصاد – اقتصاد دیجیتال در جهان جایگاه ویژه ای دارد و سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۷.۲ درصد است که این شاخص در کشورهای جهان به ۳۰ درصد می رسد.

این امر نشان می دهد که اقتصاد دیجیتال در سایر کشورها چه جایگاهی دارد. اما این روزها بسیاری از شبکه های مجازی که بستر درآمدزایی است، در ایران مسدود و فیلتر شده است و همین موضوع باعث شده تا بازار فیلترشکن فروشان هر روز داغ تر شود.

اکنون با توجه به اظهارات وزیر ارتباطات و قوانین موجود می توان مدعی شد که حدود یک میلیون نفر بر بستر غیر قانونی اینستاگرام کاسبی می کنند و حداقل ۵۰ میلیون نفر برای ورود به تلگرام قانون را دور می زنند که حتما علاوه بر این ها از جمله خود رئیس جمهور و وزیر ارتباطات نیز برای انتقال پیام های خود به شبکه فیلتر شده ایکس مراجعه می کنند.

دستور رئیس‌جمهوری برای رسیدگی به مساله فیلترشکن‌ها

رئیس جمهوری در اولین نشست خبری اش در دولت چهاردهم تاکید کرده بود که در حال تدوین برنامه برای موضوع فیلترینگ و تعیین چارچوب‌ها هستیم تا جمع بندی این موضوع در شورای امنیت و شورای عالی فضای مجازی هم طرح شود.

وی در عین حال گفته بود: برای رفع فیلترینگ فضای مجازی تلاش می‌کنیم، اما زمان مشخصی را نمی‌توان با توجه به شرایط فعلی، اعلام کرد.

در همین رابطه اولین جلسه شورای عالی فضای مجازی در دولت چهاردهم ۱۰ مهر با حضور روسای قوا و سایر اعضای حقوقی و حقیقی این شورای با ریاست مسعود پزشکیان، رئیس جمهور برگزار شد.

پزشکیان در این جلسه با تاکید بر لزوم اجرایی شدن سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه فضای مجازی، افزود: فضای مجازی فرصت بسیار ارزشمندی برای کشور است و ما می‌توانیم از این بستر بسیار مهم در موارد مهمی مثل ارتقای کمی و کیفی آموزش و افزایش مهارت‌ها استفاده بهینه کنیم.

رئیس جمهوری تصریح کرد: برای اینکه بتوانیم در حوزه اجرا، موضوعات را درست عملیاتی کنیم، حتما باید بدانیم که در حال حاضر وضعیت موجود ما در حوزه فضای مجازی چیست و سپس سراغ تدوین برنامه و اجرای آن برویم؛ از این رو مرکز ملی فضای مجازی باید گزارشی از وضع موجود و اولویت‌های اجرایی را براساس منابع موجود و با همکاری دستگاه‌ها و سازمان‌ها مرتبط تهیه و به صحن شورای‌عالی فضای مجازی ارائه کند.

پزشکیان در ادامه با بیان اینکه دولت چهاردهم به دنبال اجرای قانون است و حتما قانون را اجرا خواهد کرد، اظهار کرد: باید از ظرفیت فضای مجازی به صورت حداکثری استفاده کنیم و در این راستا، استفاده از توان و نیروی انسانی داخلی، بسیار مهم است.

پزشکیان با اشاره به موضوع فروش فیلترشکن توسط عده‌ای سودجو و با بیان اینکه برخی با فیلترشکن فروشی پول‌های میلیاردی کسب می‌کنند که این برای کشورمان خوب نیست، دستور داد تا این مسئله حتما به شکل دقیق و جدی مورد رسیدگی قرار گرفته و تصمیم مقتضی در این مورد و به طور کلی زمینه‌های رواج چنین کسب و کاری اتخاذ شود.

ترسیم برنامه جامع فیلترینگ با محوریت مرکز ملی فضای مجازی

روزگذشته نیز سید ستار هاشمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه افتتاحیه هفته جهانی فضا در خصوص آخرین وضعیت فیلترینگ، گفت: از همه ذینفعان خواسته شده بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص اینکه باید حکمرانی قانونمند داشته باشیم، در حوزه‌های مختلف برنامه‌ای ترسیم شود و بعد با محوریت مرکز ملی فضای مجازی تجمیع و نهایی شود و در شورای عالی فضای مجازی تصمیم نهایی گرفته خواهد شد.

وی درباره اینکه انتظار می‌رفت در جلسه شورای عالی فضای مجازی، موضوع رفع فیلترینگ مطرح شود، اما بحث فیلترشکن‌ها و مقابله با آن مطرح شد، گفت: در جلسه شورای عالی فضای مجازی رئیس جمهوری دستور دادند وضعیت موجود ارزیابی و گزارش شود.

وی ادامه داد: رئیس جمهوری در این جلسه در بحث ارزیابی وضعیت موجود و چالش‌هایی که با آن مواجه هستیم، از لحاظ کیفیت ارتباطات تاکیداتی داشتند، ولی شاید در رسانه‌ها کمتر منتشر شد.

وی درباره آخرین پیگیری‌ها در موضوع فیلترینگ و اینکه رئیس جمهوری در نشست خبری خود با خبرنگاران از پیگیری موضوع فیلترینگ و رایزنی با شورای امنیت خبر داده بود، گفت: وقتی صحبت از فضای مجازی می‌کنیم، این فضا صرفا حوزه فنی نیست و فضای مجازی حداقل برابر با فضای ‌حقیقی است که زیست در آن جریان دارد و ذینفعان زیادی دارد.

هاشمی ضمن اشاره به اینکه مباحث اقتصادی، فرهنگی و … در فضای مجازی، مطرح و به نوعی فضای زندگی در آن حاکم است، خاطرنشان کرد: بنابراین از همه ذینفعان خواسته شده بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص اینکه باید حکمرانی قانونمند داشته باشیم، در حوزه‌های مختلف برنامه‌ای ترسیم شود و بعد با محوریت مرکز ملی فضای مجازی تجمیع و نهایی شود و در شورای عالی فضای مجازی تصمیم نهایی گرفته خواهد شد.

۴۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی کسب و کارهای مجازی

با این توضیحات نگاهی بیندازیم به کسب و کارهای مجازی از جمله فعالانی که در اینستاگرام مشغول به کارند. این روزها اینستاگرام در ایران مسدود و فیلتر شده است. اینستاگرام نه تنها یک راه ارتباطی که یک سرویس مناسب برای فعالیت‌های اقتصادی در ایران و جهان است.

با مسدود کردن اینستاگرام بعد از اعتراضات اخیر کسب‌وکار بسیاری از افراد در این سرویس مختل شده است.

اخرین بررسی های یکتا نت از فضای مجازی نشان می دهد تعداد کاربران ایرانی اندروید در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۷۰ میلیون نفر رسیده است و بیش از ۲۲ هزار اپلیکیشن جدید ایرانی در بستر اندروید منتشر شده‌اند. در سال ۱۴۰۲، بیش از ۹۰۰ میلیارد تبلیغ در وب‌سایت‌های ایرانی به نمایش درآمده است، که این رقم نشان از رشد ۵ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ دارد.

تعداد کاربران ایرانی در تلگرام در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۵۰ میلیون نفر رسیده است و تعداد فروشگاه‌های فعال اینستاگرامی به بیش از ۹۶۰ هزار رسیده و ۴۸ درصد رشد نسبت به سال ۱۴۰۱ را تجربه کرده است.

همچنین بر اساس گزارش مرکز آمار ایران که کمی اطلاعات قدیمی تر از گزارش یکتا نت است، نشان می دهد، تقریبا یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسب و کار در فضای اینستاگرام بوجود آمده است و درآمد ۱۰ میلیون نفر وابسته به اینستاگرام است.

تخمین زده می‌شود این بازار در ایران سالانه بالغ بر ۴۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد.

این عددها نشان می دهد بستن درگاهی که درآمد ۱۰ میلیون نفر وابسته به آنجا بوده است چه ضرر و زیانی را رقم خواهد زد. مسئله دیگر اینکه حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار کسب و کار در حوزه فروش و تبلیغات در فضای مجازی در بخش اینستاگرام فعال هستند. اینها رقم هایی است که چرخه تجارت را با بستن یا فیلترینگ اینستاگرام تحت تاثیر قرار می دهد.

سازمان تنظیم مقررات فقط صورت مساله را پاک کرده است!

از نگاهی دیگر، حضور نوجوانان نیز در این حوزه مساله قابل تاملی است چرا که دسترسی بی قید و بند به شبکه های اجتماعی و محتواهای نامناسب آن سلامت روان آنها را تحت تاثیر قرار می دهد که فیلتر بودن فضای مجازی و غیرقابل کنترل شدن آنها این آسیب را دوچندان کرده است بنابراین بحث دسترسی نوجوانان به شبکه های مجازی و فیلترشکن ها باید بیشتر مورد ارزیابی قرار گیرد.

اواخر شهریورماه، آنتونی آلبانیز، نخست وزیر استرالیا در حساب های رسانه های اجتماعی خود اعلام کرد که دولت او می خواهد حداقل سن را برای استفاده از پلتفرم های رسانه های اجتماعی مانند TikTok و Instagram تعیین کند، اقدامی که به گفته او برای کاهش خطرات آنلاین برای کودکان طراحی شده است.

وی افزود: ما می خواهیم آنها تجربیات واقعی با افراد واقعی داشته باشند زیرا می دانیم که شبکه های اجتماعی باعث آسیب های اجتماعی می شود.

این قانون استرالیا را در زمره اولین کشورهای جهان قرار می‌دهد که پس از شکست تلاش‌های قبلی، از جمله تلاش اتحادیه اروپا، پس از شکایت در مورد محدود کردن حقوق خردسالان در اینترنت، محدودیت‌های سنی را در شبکه‌های اجتماعی اعمال کردند.

دانیل آنگوس، مدیر مرکز تحقیقات رسانه های دیجیتال در دانشگاه فناوری کوئینزلند، گفت: «این حرکت عجولانه با محروم کردن جوانان از مشارکت سالم و معنادار در دنیای دیجیتال، خطر آسیب جدی را به همراه دارد و به طور بالقوه آنها را به فضاهای آنلاین با کیفیت پایین تر سوق می دهد.

سازمان تنظیم مقررات اینترنت استرالیا همچنین در یادداشتی که در ژوئن گذشته به کمیته تحقیق ارائه داد؛ هشدار داد: اگر از مشکلاتی که آنها هنگام استفاده از رسانه‌های اجتماعی در فضای عمومی با آن‌ها استفاده می‌کنند، بدانیم، می‌توان برای ان راه حل ارائه داد ولی رویکرد محدودکننده ممکن است دسترسی جوانان به پشتیبانی حیاتی را محدود کند.

این سازمان به این موضوع نیز اشاره کرد که تحمیل قوانین محدودیت سنی باعث می شود تا گروه هایی را که از این امکانات محروم هستند، برای دسترسی به آنها به سمت روش های غیررسمی سوق داده شوند.

اعلام برنامه آلبانیز برای محدود کردن سن در شرایطی بود که تحقیقات پارلمانی درباره تأثیرات شبکه های اجتماعی بر جامعه و نگرانی از تأثیرات این رسانه ها بر سلامت روان نوجوانان صورت گرفت، موضوعی که جای بررسی و تحقیق آن در ایران خالی بوده و در ازاء آن با فیلتر کردن این شبکه های اجتماعی عطش دسترسی به آن را با فیلتر شکن های هنجارشکن بیشتر کرده است.

در حالی که سازمان تنظیم مقررات اینترنت در استرالیا بر اساس تحقیقات گسترده مخالف محدود کردن جوانان به رسانه های اجتماعی است در ایران درست برعکس، سازمان مشابه در داخل چند سال است که بر اساس نگرانی مطرح شده عمل کرده و دسترسی را به خیال خود بسته است.

به عبارت بهتر این همان نگرانی ای است که اکنون کاملا در ایران ظهور و بروز یافته و بسیاری از نوجوانان با دور زدن فیلترهای اعمال شده، اعتیاد شدید به رسانه های اجتماعی به ویژه اینستاگرام و یوتیوب پیدا کرده اند و علاوه بر این راه های دور زدن فیلتر را حتی آنها به والدینشان می آموزند.

متاسفانه باید اذعان کرد که قوانین حفاظت از داده های کودکان در کشور اجرا نشده و حتی خانواده ها نیز نسبت به این موضوع حساسیتی نشان نمی دهند و حتی به عنوان کودکان و نوجوانان کار فضای مجازی قابل مشاهده هستند. آنجایی که یک نوجوان بدون توجه و آگاهی درباره مسائل اروتیک در این باره تولید محتوا می کند و یا کودکی که روزانه به همراه اعضای خانواده به تولید محتوا می پردازد!