بیمه در ایران از قطار ۲۰۲۵ جا ماند
امیر رضایی
آمارهای هفتماهۀ ۱۴۰۴ نشان میدهد صنعت بیمه ایران با وجود رشد اسمی بالا، همچنان زیر فشار تورم، نرخگذاری ناکافی و کمبود نوآوری پیش میرود؛ در حالیکه بازار جهانی با سرعتی کمسابقه در مسیر دیجیتالیسازی و توسعه محصولات نو حرکت میکند و شکاف ساختاری میان ایران و جهان هر روز عمیقتر میشود.
به گزارش پایگاه خبری افق و اقتصاد، بررسی دادههای رسمی صنعت بیمه ایران در هفتماهه نخست ۱۴۰۴ نشان میدهد که این صنعت در شرایطی وارد سال جدید شده که همچنان تحت فشار تورمی، محدودیتهای سرمایهگذاری و چالشهای نظارتی قرار دارد.
همزمان، صنعت بیمه جهان در سال ۲۰۲۵ با سرعتی قابل توجه در مسیر دیجیتالیسازی و تنوعبخشی به ریسکها حرکت میکند و عمده مناطق دنیا پس از شوکهای تورمی سالهای ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ در حال عبور از مرحله نوسان به دوره ثبات تدریجی هستند. مقایسۀ این دو مسیر، تصویر روشنی از شکافها و فرصتهای ساختاری میان ایران و بازار جهانی ارائه میدهد.
در ایران، حقبیمه تولیدی در هفتماهۀ نخست ۱۴۰۴ رشد اسمی ۳۵ تا ۴۰ درصدی را تجربه کرد؛ رشدی که با در نظر گرفتن تورم بالای سال، به معنای رشد واقعی محدود و حداکثر ۵ تا ۱۰ درصدی است. در مقابل، گزارشهای نهادهای بینالمللی نشان میدهد رشد اسمی بازار جهانی بیمه در ۲۰۲۵ در محدوده ۶ تا ۸ درصد قرار گرفته و با تورم تکرقمی بسیاری از اقتصادهای بزرگ، رشد واقعی همچنان مثبت و پایدار باقی مانده است.
به بیان دیگر، در حالیکه رشد صنعت بیمه در ایران بیش از حد به تورم وابسته است، رشد بازار جهانی از بهبود فعالیت اقتصادی، گسترش محصولات نو و توسعه ریسکهای جدید ناشی میشود ، یکی از اصلیترین تفاوتها در ترکیب پرتفوی است.
در ایران، سه رشته درمان، شخص ثالث و زندگی بخش عمده حقبیمهها را تشکیل میدهد و رشته درمان به دلیل افزایش هزینههای پزشکی، همچنان پرریسکترین بخش صنعت باقی مانده است. در جهان اما، سهم بیمههای زندگی در برخی مناطق آسیا همچنان رو به افزایش است و بازار آمریکای شمالی در سال ۲۰۲۵ شاهد تثبیت نرخها در بیمههای اموال، مسئولیت سایبری و بیمههای اقلیمی بوده است.
بیمههای سایبری، بیمههای مرتبط با تغییرات اقلیم، محصولات پارامتریک و بیمههای مبتنی بر رفتار مصرفکننده در بسیاری از کشورها در حال تبدیل شدن به موتور رشد هستند؛ حوزههایی که هنوز در ایران سهم ناچیزی دارند.
نسبت خسارت یکی دیگر از شکافهای مهم است. در ایران، این نسبت در هفتماهۀ ۱۴۰۴ بین ۵۸ تا ۶۳ درصد گزارش شده، در حالیکه برخی رشتهها مانند درمان با حدود ۹۰ درصد همچنان فشار سنگینی بر سود فنی شرکتها وارد میکنند. اما در بازار جهانی، هرچند رشتههای اموال در مناطق درگیر حوادث اقلیمی با افزایش خسارت مواجه شدهاند، اما توسعه ابزارهای مدیریت ریسک، اتکایی پیشرفته و قیمتگذاری بر مبنای داده باعث شده نسبت خسارت در بسیاری از بخشها متعادل نگه داشته شود.
صنعت جهانی بیمه در سال ۲۰۲۵ بهطور فعال بر مدلسازی اقلیمی، دادههای ریزمکانی و هوش مصنوعی برای پیشبینی خسارات تکیه میکند؛ ابزارهایی که در ایران هنوز در سطح محدود و اغلب غیر یکپارچه بهکار میروند، در بخش سرمایهگذاری نیز تفاوتها محسوس است.
بازده سرمایهگذاری در شرکتهای بیمه ایران در سال ۱۴۰۴ عمدتاً در محدوده ۱۸ تا ۲۵ درصد قرار داشت، اما این بازده بیش از حد به نرخ سود بانکی و نوسانات بازار سرمایه وابسته است. در سطح جهانی، صندوقهای بیمه در ۲۰۲۵ با تنوعبخشی گسترده در اوراق سبز، داراییهای دیجیتال قانونی، صندوقهای زیرساختی و سرمایهگذاریهای بلندمدت در حوزه انرژی پاک، ترکیب بازده و ریسک خود را متوازن کردهاند. بهویژه در اروپا، به دلیل سیاستهای سختگیرانه نظارتی سولونسی II، مدیریت دارایی–بدهی به استانداردهای بالاتری رسیده است.
با این حال، ایران در یک بخش بهطور طبیعی همسو با روند دنیا حرکت میکند: گسترش فروش آنلاین و پیادهسازی ابزارهای سادهشده هوش مصنوعی در مرحله فروش و ارزیابی خسارت. گزارشهای داخلی نشان میدهد سهم فروش الکترونیکی در ایران حدود ۳۰ درصد رشد کرده و این روند مشابه شتاب دیجیتالی است که در آسیا و آمریکای لاتین در سال ۲۰۲۵ مشاهده میشود. با این حال، نبود یکپارچگی دادهها، محدودیتهای مقرراتی و ضعف سیستمهای اتکایی همچنان مانع گسترش سریع این فناوریها در ایران است.
در مجموع، مقایسه صنعت بیمه در ایران و جهان نشان میدهد صنعت بیمه ایران همچنان درگیر مسائل ساختاری مانند نرخگذاری ناکافی، فشار رشته درمان، کمبود نوآوری محصول و اتکای بالا به تورم است. در مقابل، بازار جهانی در سال ۲۰۲۵ به مرحلهای از رشد مبتنی بر فناوری، محصولات نو و مدیریت ریسک هوشمند وارد شده است.
چنانچه اصلاحات نظارتی و سرمایهگذاری فناورانه در ایران با سرعت بیشتری دنبال شود، امکان کاهش این شکاف در سالهای پیشرو وجود خواهد داشت.
