نظارت بانک مرکزی بر فرآیند تسهیلات‌دهی شبکه بانکی
پایگاه خبری افق و اقتصاد- بانک مرکزی با راه‌اندازی سامانه‌های «سمات» و «ذینفع واحد» امکان استفاده از ابزارهای نظارتی دقیق و متمرکز بر فرآیند تسهیلات دهی شبکه بانکی را فراهم کرده است.
پیش از این فقدان روش و ابزار مناسب و همچنین نبود بانک اطلاعاتی متمرکز در خصوص اعتبارسنجی مشتریان از یک سو سبب شده بود تا بانک‌ها با ارائه تسهیلات به افراد، بدون اهلیت سنجی اعتباری با حجم بزرگی از مطالبات معوق و غیرجاری مواجه باشند و از سوی دیگر به دلیل نبود چنین سامانه‌ای امکان رصد و نظارت مستمر و لحظه‌ای، بر عملکرد تسهیلاتی و میزان منابع و مصارف در بانک‌ها برای بانک مرکزی به‌عنوان مقام ناظر بر عملکرد شبکه بانکی فراهم نبود.
بر همین اساس، بانک مرکزی ایجاد سامانه‌ای که بتواند با دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی و برقراری رابطه مستقیم میان این بانک ها نتایج قابل استنادی از اهلیت رفتار اعتباری مشتریان بانک‌ها فراهم آورد را در دستور قرار داد. این سامانه که «سمات» نام‌گذاری شده با همکاری شبکه بانکی و سایر نهادهای مرتبط، با هدف دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی و برقراری رابطه مستقیم میان بانک‌ها برای کسب نتایج قابل استناد از اهلیت رفتار اعتباری مشتریان و نیز نظارت بر عملکرد تسهیلاتی شبکه بانکی ایجاد و از سال گذشته مورد بهره‌برداری قرارگرفته است.
بر اساس اعلام معاونت فناوری های نوین بانک مرکزی، سمات علاوه بر فراهم کردن دسترسی برخط شعب بانک‌ها به آخرین وضع تمامی تسهیلات اعطایی به مشتری، اعتبارات ریالی و ارزی گشایش‌شده و همچنین ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی صادرشده، با استفاده از امکان استعلام برخط وضع تسهیلات و تعهدات اعطایی به اشخاص، مبالغ مانده بدهی و وضع بدهی‌های اشخاص در شبکه بانکی را به سرعت و سهولت در اختیار شعب بانک‌های عامل قرار می‌دهد.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، علاوه بر این، سمات با جمع‌آوری و به روزرسانی اطلاعات ضمانت‌نامه‌های ارزی/ ریالی و همچنین ضامن‌ها و وثایق تسهیلات ارزی/ ریالی پرداختی شبکه بانکی، امکان ارائه تسهیلات بانکی به همه اشخاص با شفافیت حداکثری و تعیین حداقل ریسک را برای شبکه بانکی فراهم می‌‌کند.
بر این اساس، با توجه به شرایط و ضوابط تعیین‌شده برای مشتریان بدحساب تسهیلات و تعهدات بانکی، آخرین وضع این مشتریان در سامانه سمات به صورت روزانه محاسبه و تعیین می‌شود و در نهایت، مشتریان مذکور برای شبکه بانکی و سایر سازمان‌های ذی‌ربط به صورت برخط از طریق سامانه سمات در دسترس قرار می‌گیرند.
علاوه بر همه این موارد باید توجه داشت که ایجاد ابزار نظارتی بانک مرکزی بر منابع و مصارف بانک‌ها، بزرگ‌ترین دستاورد و محصول سمات است؛ با استفاده از گزارش‌های کارشناسی استخراج‌شده از اطلاعات وضع تسهیلات و تعهدات پرداختی بانک‌ها در سامانه سمات، ابزاری کمکی برای نظارت بیشتر و امکان انجام مقایسه با سایر آمار و ارقام اخذشده از بانک‌ها در راستای بررسی و تعیین دقیق‌تر منابع و مصارف آن ها برای بانک مرکزی فراهم شده است.
همچنین باید به این نکته توجه داشت که به موجب مواد (۸) و (۹) آیین‌نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری مصوب ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی در سال ۹۷، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری دستگاه‌ها و سازمان‌های تأمین‌کننده اطلاعات، مکلف به استقرار سامانه ذینفع واحد شده است.
