سفره خالی و چندشغله‌گی کارگران
امیر رضایی
پایگاه خبری افق و اقتصاد _ اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر با تندباد تورم افسارگسیخته، کاهش قدرت خرید و فقدان امنیت شغلی میلیون‌ها خانوار کارگری را در معرض فشار سنگین اقتصادی قرار داده است. امسال با وجود افزایش اسمی حقوق کارگران، جهش قیمت کالاهای اساسی و هزینه‌های زندگی، عملاً این افزایش دستمزد هیچ بهبودی در زندگی کارگران ایجاد نکرده و «شکاف عمیق معیشتی» بزرگ‌تر از گذشته شده است.
علی خدایی، دبیرکل کاندیداها و نماینده کارگران در شورای عالی کار، در گفت‌وگو با پایگاه خبری افق و اقتصاد می‌گوید: «افزایش امسال حقوق کارگران در گرانی افسارگسیخته کاملاً بی‌اثر شده است. یک کارگر با سه فرزند، عملاً حقوقی عقب‌مانده دارد که کفاف تأمین نیازهای خانواده‌اش را نمی‌دهد. درصد تعیین شده برای معیشت کارگران در پایان سال گذشته بسیار پایین‌تر از حد لازم بود. پیشنهاد شورای کارگران نزدیک به بیست و چهار میلیون تومان بود، درحالیکه رقم نهایی به حدود پانزده میلیون تومان رسید.»
وی تأکید می‌کند: «برای کارگران دارای فرزند، این اختلاف درآمدی حتی پیش از افزایش‌های اخیر قیمت‌ها نیز محسوس بود و در زمان تعیین دستمزد، هزینه‌های واقعی خانواده‌ها به‌درستی لحاظ نشد. این شکاف معیشتی محصول سال‌هاست و در یک سال ایجاد نشده است.
خدایی با اشاره به توافقات شورای کار با دولت می‌گوید: «افزایش دستمزد باید بالاتر از نرخ تورم باشد تا بخشی از فاصله جبران شود و محور دوم، تدوین برنامه‌ای مدون برای پرکردن تدریجی شکاف در سال‌های آینده است؛ اما هنوز هیچ اقدام ملموسی در حوزه مسکن و معیشت کارگری نشده است.
وی تصریح کرد: «به‌عنوان نماینده کارگران، پیگیر بهبود رفاه و معیشت آنان هستیم اما دولت اقدامی مؤثر در رفع مشکلات کارگری نداشته است. اگر وضعیت تغییر نکند، به‌زودی درخواست افزایش فوری دستمزد را پیش از پایان سال مطرح خواهیم کرد.
خدایی ضمن انتقاد از سیاست‌های دستمزدی سال‌های گذشته می‌گوید: «در دو سال پایانی دولت قبل، پایه حقوق را بدون نظر کارگران پایین نگه داشتند و افزایش دستمزد سه تا پنج درصدی امسال، این خسارت را جبران نکرد. سهم هزینه مسکن در سبد خانوار به ۴۰ درصد رسیده، و هزینه تحصیل فرزندان نیز بر دوش کارگران سنگینی می‌کند، تا جایی که گاه شهریه مدارس از سی درصد درآمد یک کارگر هم بیشتر می‌شود.
افزایش شغل، کاهش رفاه
به این ترتیب، در فضای بی‌ثبات اقتصادی کنونی، بسیاری از کارگران برای پوشش هزینه‌های اساسی زندگی، ناچار به چندشغله بودن یا فعالیت در مشاغل غیررسمی شده‌اند.
سعید فتاحی، مشاور کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران با اشاره به گستردگی این بحران بیان می‌کند: «پدیده «شاغلان فقیر» حاصل همین سیاست‌هاست؛ کارگرانی که با وجود اشتغال، زیر خط فقر قرار گرفته‌اند و با قرض و وام روزگار می‌گذرانند. پایین بودن دستمزد، کارگران را به سمت ترک شغل رسمی و ورود به مشاغل کاذب یا چندشغله‌گی سوق داده است.
وی ادامه می‌دهد: «افزایش دستمزدها بدون کنترل تورم بی‌معناست. در سال‌های اخیر تورم همیشه جلوتر از حقوق بوده و حتی با افزایش ۴۵ درصدی حقوق امسال، قیمت کالاها فراتر از آن رشد کرده و قدرت خرید کارگران را کاهش داده است.
بحران معیشت و رکوردهای تلخ
بررسی آمار رسمی هم وضعیت را تأیید می‌کند: نرخ تورم نقطه‌ای به ۴۹ درصد رسیده، بهای مسکن، گوشت و لبنیات بیش از ۷۰ درصد رشد کرده در حالی که حداقل دستمزد کارگران فقط ۷.۳ میلیون تومان است. این در حالی است که سبد معیشت به ۲۳.۵ میلیون تومان رسیده و کارگران با سه فرزند، ماهانه ۷ میلیون تومان کمی دارند و بسیاری مجبور به مشاغل غیررسمی شده‌اند.
کارگران در شهرهای بزرگ بخش عمده درآمد خود را صرف اجاره مسکن و تحصیل فرزندان می‌کنند، درحالی که کیفیت زندگی آن‌ها به‌طور محسوسی کاهش یافته است.
هزینه‌های روانی و اجتماعی چندشغله‌گی
افزایش ساعات کار، کاهش زمان استراحت، نبود امنیت شغلی، فرسایش شدید جسمی و روانی و حتی فروپاشی خانواده، اکنون تبعات ناگزیر چرخه باطل چندشغله‌گی در ایران است.
بر اساس آخرین آمارها، بیش از ۳۵ درصد جمعیت فعال کشور دست‌کم دو شغل دارند و این واقعیت تنها بخشی از کوه یخ اقتصاد شکننده خانوار کارگری است.
راهکارهای خروج از چرخه فقر
به باور کارشناسان، تا زمانی که سیاست‌های کلان اقتصادی اصلاح نشود و نظام دستمزدگذاری بر مبنای هزینه‌های واقعی زندگی و کنترل موثر تورم قرار نگیرد، سفره کارگر کوچک‌تر خواهد شد و پدیده چندشغله بودن بدل به یک اجبار دائمی می‌شود؛ اجباری با هزینه سنگین برای سلامت جسم، روان و ساختار خانواده‌ها.
