بحران خاموش ارتباطات؛ اپراتورها زیر تیغ شهرداری، وزارت کشور پشت در بسته

پایگاه خبری افق و اقتصاد، در هفته‌های اخیر مردم برخی شهرها با افت شدید آنتن تلفن همراه و اینترنت دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اما علت ربطی مستقیم به فرسودگی تجهیزات یا صرفا قطعی برق ندارد، شهرداری‌ها بخش قابل توجهی از آنتن‌های BTS نصب‌شده را «بدون مجوز» جمع‌آوری کرده‌اند، اپراتورها می‌گویند در تلاش برای «حل مشکل» هستند، و سازمانِ رگولاتوری (سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی) از سیاست‌هایی سخن گفته که به گفتهٔ برخی، «دستورات بالادستی» (وزارت کشور/شورای تأمین) نصب آنتن‌های جدید را متوقف کرده است و درنتیجه این بلبشوی دعواهای داخلی میلیون‌ها مشترک در بسیاری از نقاط افت پوشش را تجربه کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار افق و اقتصاد، شبکه تلفن همراه در بسیاری از شهرهای کشور دچار اختلال گسترده شده است. تماس‌هایی که نیمه‌کاره می‌مانند، اینترنتی که ساعت‌ها قطع می‌شود، و گوشی‌هایی که روی صفحه‌ نمایش می‌نویسند: بدون سرویس. در حالی‌که میلیون‌ها مشترک سردرگم‌اند، سه نهاد اصلی شهرداری‌ها، اپراتورها و وزارت ارتباطات هر یک تقصیر را به گردن دیگری می‌اندازند. اما سؤال اصلی این است: چه کسی دستور جمع‌آوری آنتن‌ها را صادر کرد؟
شروع بحران؛ خاموشی شبکه از حاشیه تا قلب شهر
در هفته‌های اخیر موجی از گزارش‌های مردمی درباره اختلال شدید در تماس‌های صوتی و اینترنت همراه منتشر شده است. این گزارش‌ها ابتدا از حاشیه شهرها شروع شد، اما حالا به مناطق مرکزی هم رسیده است.
کاربران می‌گویند تماس‌ها وسط حرف قطع می‌شود، اینترنت ناپدید می‌شود و شکایات به پشتیبانی هم به جایی نمی‌رسد. در برخی مناطق حتی آنتن گوشی کاملاً صفر می‌شود.
بررسیها نشان می‌دهد بخش بزرگی از این مشکلات، به جمع‌آوری دکل‌ها و سایت‌های مخابراتی (BTS) مربوط است، تصمیمی که حالا به بحرانی ملی تبدیل شده است.

شهرداری‌ها وارد عمل شدند؛ پاک‌سازی شهری یا قطع شریان ارتباطی؟
شهرداری‌ها در چند شهر اعلام کردند بخشی از دکل‌های مخابراتی بدون مجوز قانونی نصب شده‌اند. به گفته آنها، این سایت‌ها در سال‌های گذشته بدون هماهنگی با کمیسیون‌های شهرسازی، طرح تفصیلی یا مجوزهای زیست‌محیطی نصب شده‌اند و باید جمع‌آوری شوند.
منابع محلی از جمع‌آوری شبانه ده‌ها آنتن در نقاط مختلف خبر داده‌اند. در برخی مناطق، مردم صبح از خواب بیدار شدند و آنتنی که همیشه در فاصله چند متری خانه‌شان بود، ناپدید شده است.
شهرداری‌ها می‌گویند این اقدام قانونی است؛ اما کارشناسان می‌پرسند: آیا در شرایط فعلی، حذف ناگهانی آنتن‌ها بدون جایگزین، به معنای فلج کردن ارتباطات عمومی نیست؟

اپراتورها در سکوت
اپراتورهای بزرگ تلفن همراه تاکنون سکوتی محتاطانه در پیش گرفته‌اند. تنها واکنش رسمی آن‌ها چند جمله تکراری بوده: «مشکل در حال بررسی است.»
نه فهرستی از آنتن‌های خاموش ارائه شده، نه جدول زمانی بازگشت سرویس. حتی در گزارش عملکرد ماهانه هم اثری از افت کیفیت دیده نمی‌شود.
برخی منابع فنی درون اپراتورها اما می‌گویند حقیقت روشن‌تر از آن است که بتوان پنهان کرد: در بسیاری از شهرها، آنتن‌ها با دستور مستقیم شهرداری یا شورای تأمین جمع شده‌اند. ما حق نداریم جایگزین نصب کنیم تا تکلیف مجوزها مشخص شود.
در این میان، کاربران مانده‌اند میان وعده‌های تکراری اپراتورها و خاموشی آزاردهنده‌ای که زندگی‌شان را مختل کرده است.

نقش وزارت کشور و دستور مبهم امنیتی
منابع خبری از وجود یک دستور امنیتی سخن می‌گویند که پس از آغاز جنگ در منطقه، نصب آنتن‌های جدید را تا اطلاع ثانوی ممنوع کرده است، طبق این روایت، وزارت کشور و شوراهای تأمین در برخی استان‌ها خواستار «ارزیابی مجدد» تمام سایت‌های مخابراتی شده‌اند.
اما نکته کلیدی اینجاست: هیچ سند رسمی از این دستور منتشر نشده است.
وزارت کشور، شورای تأمین تاکنون این امر را نه آن را تأیید کرده‌اند و نه تکذیب.
این سکوت، به موجی از شایعه و بی‌اعتمادی دامن زده است. آیا واقعاً به‌دلایل امنیتی شبکه توسعه داده نمی‌شود؟ یا پای اختلافات مالی و مجوزی میان نهادها در میان است؟

وقتی رگولاتوری فقط هشدار می‌دهد، نه پاسخ
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) در چند اطلاعیه کوتاه تنها از رسانه‌ها خواسته است «به شایعات دامن نزنند»، اما همین جمله برای افکار عمومی کافی نیست.
مردم می‌خواهند بدانند چرا تماس‌هایشان قطع می‌شود، نه اینکه متهم به شایعه‌پراکنی شوند.
رگولاتوری، به‌عنوان نهاد ناظر، موظف است گزارش فنی از وضعیت شبکه و نقشه خاموشی‌ها را منتشر کند اما چنین گزارشی تا امروز دیده نشده است.
در نتیجه، عملاً مردم در تاریکی اطلاعاتی قرار گرفته‌اند؛ بی‌آنکه بدانند مقصر کیست.

مردم قربانی سکوت‌؛ وقتی زندگی دیجیتال فلج می‌شود
در دنیایی که کسب‌وکارها با اینترنت زنده‌اند، خاموش شدن آنتن‌ها یعنی قطع اکسیژن.
از رانندگان تاکسی‌های اینترنتی تا فروشندگان آنلاین و کارمندان دورکار، همه تحت‌تأثیرند.
یکی از رانندگان می‌گوید: «وسط سفر مشتری قطع می‌شه، نقشه از کار می‌افته. مردم فکر می‌کنن من اینترنت خاموش کردم، در حالی‌که اصلاً آنتن ندارم.»
فروشندگان سیار هم از افت فروش و از دست رفتن تراکنش‌ها می‌گویند. در مناطق روستایی، بعضی حتی امکان تماس اضطراری با ۱۱۰ یا اورژانس را از دست داده‌اند.
قطع تماس و ناپایداری شبکه دیگر فقط مسئله فنی نیست؛ تهدیدی برای امنیت اجتماعی و اقتصادی کشور است.

نبرد روایت‌ها؛ هر نهاد دیگری را مقصر می‌داند
در حالی که میلیون‌ها مشترک با اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند، سه نهاد اصلی هرکدام روایت خود را دارند:
شهرداری‌ها از آنتن‌های غیرمجاز میگویند، اپراتورها از بررسی مشکل میگویند و رگولاتوری هم که پاسخ مناسبی نمیدهد به عبارتی این آشفتگی نهادی، وضعیت را به بن‌بست رسانده است. هیچ مرجع واحدی مسئولیت نمی‌پذیرد و پاسخ‌گویی وجود ندارد.

آیا جمع‌آوری آنتن‌ها، تصمیمی فنی بود یا سیاسی؟
کارشناسان حوزه ارتباطات معتقدند جمع‌آوری ناگهانی دکل‌ها با دلایل فنی سازگار نیست، معمولاً هر سایت مخابراتی جایگزینی دارد تا شبکه پایدار بماند، اما در این مورد، سایت‌ها حذف شده‌اند بدون آنکه ظرفیت جدیدی فعال شود.
برخی تحلیل‌گران می‌گویند ممکن است این اقدام در پی فشارهای محلی، منافع اقتصادی یا حتی دلایل امنیتی انجام شده باشد، اما تا وقتی اسناد رسمی منتشر نشود، این حدس‌ها ادامه دارد.

مطالبه شفافیت و پاسخ رسمی
اکنون این پرسشها به وجود می آید کخ نهادها باید پاسخگو باشند: چه تعداد آنتن در ماه‌های اخیر جمع‌آوری شده است؟ چه نهادی دستور توقف نصب‌ها را داده است؟ چه برنامه‌ای برای جبران پوشش از دست‌رفته وجود دارد؟
اگر رگولاتوری و اپراتورها پاسخ روشنی ندهند، بحران اعتماد از بحران فنی خطرناک‌تر خواهد بود.

آنتن‌ها خاموش، پاسخ‌ها هم خاموش‌تر
بحران کنونی در شبکه تلفن همراه، نماد آشفتگی در مدیریت چندلایه است.
وقتی شهرداری‌ها به نام «نظم شهری» دکل‌ها را جمع می‌کنند، اپراتورها از «مجوز» می‌گویند و وزارت کشور در سکوت است، نتیجه‌اش روشن است: مردمی بی‌صدا در شهری بی‌آنتن.
تا زمانی که دستگاه‌های مسئول به جای پاسخ، پنهان‌کاری می‌کنند، هر پیام قطع‌شده‌ مردم، یک فریاد بی‌صدا علیه بی‌مسئولیتی مدیران است.

نویسنده : ساره جعفرقلی